Wprowadzenie i zakres

Likwidacja stacjonarnych stałych urządzeń gaśniczych gazowych zawierających fluorowane gazy cieplarniane polega na bezpiecznym wyłączeniu z eksploatacji, odzysku czynnika i demontażu elementów systemu z zachowaniem przepisów oraz zaleceń producenta. Opisywana procedura obejmuje systemy PPOŻ z F-gazami, w tym rozwiązania oparte na czynniku HFC227ea, i stanowi spójny zestaw wymagań od przygotowania prac po uporządkowanie miejsca likwidacji.

Podstawa prawna

Procedura została opracowana w oparciu o:

• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 7.12.2017 r. w sprawie minimalnego wyposażenia technicznego, procedur oraz systemu dokumentowania czynności przy prowadzeniu działalności polegającej na instalowaniu, konserwacji lub serwisowaniu, naprawie lub likwidacji urządzeń zawierających F-gazy (Dz.U. 2017 poz. 2417).
• Ustawę z 15.05.2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz.U. 2015 poz. 881).

Materiał źródłowy odwołuje się bezpośrednio do powyższych aktów prawnych i na nich opiera wymagania dotyczące wyposażenia, kwalifikacji oraz sposobu dokumentowania czynności przy likwidacji.

Miejsce obowiązywania procedury

Procedura obowiązuje w głównym miejscu prowadzenia działalności przedsiębiorcy, w oddziałach oraz na obiektach, gdzie realizowane są zlecone prace likwidacyjne. Zapewnia to jednolity standard działań niezależnie od lokalizacji.

Kwalifikacje personelu

Prace likwidacyjne wykonuje personel posiadający przeszkolenie producenta danego urządzenia oraz certyfikat dla personelu F-GAZ właściwy dla kategorii przeciwpożarowych. Takie kwalifikacje gwarantują znajomość dokumentacji technicznej, prawidłowe obchodzenie się z czynnikiem i bezpieczny demontaż elementów pod ciśnieniem.

Wymagane wyposażenie techniczne

Do likwidacji systemów PPOŻ z F-gazami wymagane jest wyposażenie umożliwiające bezpieczny odzysk, kontrolowane operacje na butlach i instalacji oraz wiarygodne potwierdzenie stanu układu. W szczególności obejmuje ono:

• urządzenie do odzysku fluorowanych gazów cieplarnianych,
• butlę ciśnieniową z zaworem dwudrożnym dla każdego rodzaju odzyskiwanej substancji (lub cylinder z wymienną skalą) oraz wagę o zakresie dostosowanym do pojemnika,
• zestaw wag o dokładnościach co najmniej: 0,1 kg (do 200 kg), 0,2 kg (do 600 kg), 0,5 kg (powyżej 600 kg), kontrolowanych co 12 miesięcy,
• węże ciśnieniowe z zaworami odcinającymi ograniczającymi emisje w trakcie i po odzysku/napełnianiu,
• przenośną pompę próżniową umożliwiającą osiągnięcie ciśnienia równego 207 Pa lub niższego od 270 Pa,
• środki ochrony indywidualnej: okulary ochronne i rękawice ochronne.

Narzędzia i środki ochrony osobistej

W trakcie likwidacji stosuje się narzędzia ułatwiające bezpieczny demontaż rurociągów, zaworów i zbiorników oraz zabezpieczenie otwartych portów i końców. W praktyce wykorzystuje się m.in. zestawy kluczy (płaskie, nastawne, dynamometryczne), nasadki do złącz wysokociśnieniowych, osłony zaworów, węże z szybkozłączkami do połączenia butli z odzyskiwaczem, zaciski i mocowania, pojemniki na drobne elementy, komplet uszczelek i korków, taśmy oznaczeniowe/znaki BHP, latarkę inspekcyjną oraz termometr (bezdotykowy lub kontaktowy). ŚOI obejmują rękawice odporne na niską temperaturę, okulary/gogle, obuwie z noskiem, odzież roboczą dostosowaną do środowiska pracy oraz maskę ochronną przy niewystarczającej wentylacji.

Jak przebiega likwidacja (opisowo)

Likwidacja rozpoczyna się od bezpiecznego wyłączenia systemu i przygotowania strefy prac tak, aby wyeliminować ryzyko przypadkowego uruchomienia. Następnie demontuje się elementy sterujące i zabezpiecza armaturę, po czym wykonuje się kontrolowane operacje przy butlach i rurociągach – ze szczególnym naciskiem na odzysk czynnika do właściwie oznaczonej butli technicznej oraz potwierdzenie ilości na podstawie ważenia. Po opróżnieniu zbiorników i zabezpieczeniu portów przystępuje się do demontażu komponentów instalacji i uporządkowania miejsca, obejmującego neutralizację pozostałości i usunięcie oznaczeń systemu PPOŻ. W materiałach ujęto także przykład likwidacji rozwiązań Siemens Sinorix z czynnikiem HFC227ea, co wskazuje na konieczność ścisłego trzymania się dokumentacji producenta na każdym etapie.

Dokumentowanie i archiwizacja

Po zakończeniu czynności sporządza się protokół zawierający dane osoby wykonującej wraz z numerem certyfikatu, ramy czasowe prac, identyfikację urządzenia (adres eksploatacji, kategoria i podkategoria, nazwa, model, numer seryjny), wskazanie czynnika roboczego oraz ilość czynnika zawartego w urządzeniu. Dokumentację przechowuje się w formie pisemnej i elektronicznej w siedzibie przedsiębiorcy, zabezpieczoną przed dostępem osób nieuprawnionych, przez okres nie krótszy niż pięć lat. Wzór protokołu stanowi załącznik do procedury i odzwierciedla układ pól wymaganych przez przepisy.

Informowanie operatora i CRO

Po wykonaniu prac likwidacyjnych personel przekazuje operatorowi informacje niezbędne do ujęcia w Centralnym Rejestrze Operatorów (CRO) w przypadku urządzeń o napełnieniu co najmniej 5 ton ekwiwalentu CO₂. Zgodnie z materiałem, informacja o obowiązku wpisu do CRO przekazywana jest ustnie, a potwierdzenie ujęte w dokumentacji stanowi element protokołu (załącznik do procedury).